Zobowiązania solidarne dłużników

Zakładając, że stroną umowy transakcji bądź innego zobowiązania świadczenia jest więcej niż jeden podmiot, solidarność dłużników jest określona w kodeksie cywilnym jako zobowiązanie, za które odpowiada każdy z wielu dłużników indywidualnie (solidarność bierna). Natomiast, po drugiej  stronie, każdy z wierzycieli jest uprawniony, aby odebrać spełnione świadczenie (solidarność czynna). Ważnym czynnikiem, który przesądza o tym czy zobowiązanie jest solidarne jest ustawa bądź wola strony (np. na podstawie umowy).

Zdecydowanie uprzywilejowaną pozycję ma wierzyciel, który ma prawo swobodnie decydować, do którego z wielu wierzycieli zwróci się o spełnienie świadczenia. Żaden z przepisów prawa nie określa kryterium wyboru dłużnika w przypadku, gdy jest ich kilku. Nie są przypisane też żadne normy postępowania czy wierzytelność ma zaspokoić każdy z osoba, czy też wszyscy razem. Sąd Apelacyjny w Łodzi, w wyroku z dnia 10 wrześnie 2015 r (I Aca 337/15) stwierdził, że: „Do decyzji wierzyciela należy czy żądać spełnienia części czy całości świadczenia od każdego dłużnika z osobna, czy całości od jednego. Obowiązki dłużników solidarnych trwają do całkowitego spełnienia świadczenia wynikającego z istniejącego tytułu wykonawczego.” W takim kontekście prawnym zdecydowanie przeważa pogląd, że wierzyciel znajduje się na pozycji uprzywilejowanej. Taki stan rzeczy jest gwarancją dla wierzyciela do zaspokojenia swojego roszczenia. Może on wybrać spośród dłużników taką osobę, która najlepiej rokuje, by uzyskać zwrot zaciągniętego zobowiązania. Ważne jest przy tym, że nawet spłacenie części długu przez jednego z dłużników nie zwalnia go z odpowiedzialności za resztę długu wobec wierzyciela. Dopiero całkowite zaspokojenie zobowiązania zwalnia bowiem wszystkich dłużników. Warto zwrócić uwagę na art. 373 kodeksu cywilnego, który stanowi, że „Zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników”. Oznacza to, że zobowiązanie nie wygasa i nadal obowiązuje w stosunku do pozostałych dłużników. Należy podkreślić, że zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma wpływu na roszczenia regresowe pomiędzy współdłużnikami.

Wśród cech charakteryzujących solidarność dłużników wskazać należy: 1) wielość podmiotów po stronie zobowiązanej; 2) niepodzielność zobowiązania – i to niezależnie od przedmiotu świadczenia; 3) możliwość żądania przez wierzyciela całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna; 4) utrzymanie zobowiązania wszystkich dłużników aż do całkowitego zaspokojenia wierzyciela; 5) zwolnienie wszystkich dłużników na skutek zaspokojenia wierzyciela przez któregokolwiek z nich (W. Dubis, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz KC, 2013, s. 595; A. Pyrzyńska, w: Kidyba, Komentarz KC, t. III, 2010, s. 117; K. Zawada, w: Pietrzykowski, Komentarz KC, t. I, 2011, s. 1029).

O czym warto pamiętać przy zobowiązaniach solidarnych:

1. Wierzyciel ma prawo decydować o tym, który z dłużników spełni świadczenie lub czy spełnią je wszyscy razem. Podobne uprawnienie ma dłużnik, bowiem może on sam zdecydować, wobec którego wierzyciela spełni zobowiązanie. Jednak w sytuacji gdyby, któryś z wierzycieli wytoczył powództwo, to wówczas świadczenie powinno zostać spełnione do rąk wierzyciela wytaczającego powództwo.
2. Zawieszenie biegu przedawnienia lub jego przerwanie nie wywołuje skutków wobec pozostałych zobowiązanych.
3. Tak jak zostało wspomniane wyżej, zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności nie wywołuje skutków względem pozostałych współdłużników.
4. Zwłoka wierzyciela wobec jednego dłużnika solidarnego ma skutek wobec pozostałych dłużników solidarnych
5. Dłużnikowi solidarnemu przysługują zarzuty, które przysługują jemu osobiście wobec wierzyciela. Zarzuty mogą mieć wspólną podstawę dla wszystkich dłużników solidarnych.
6. W sytuacji, gdy zapadnie wyrok na korzyść jednego z dłużników solidarnych, ma on moc obowiązującą wobec pozostałych współdłużników
7. Dłużnik, który spełni całe świadczenie ma regres wobec pozostałych dłużników solidarnych. Stosunek prawny jest czynnikiem, który rozstrzyga o zasadach rozliczenia pomiędzy współdłużnikami. Jeśli nie jest to uregulowane inaczej, może on żądać zwrotu w częściach równych.

Poręczyciel jako dłużnik solidarny

Poręczyciel jest swego rodzaju gwarantem spełnienia wobec wierzyciela świadczenia przez zobowiązanego dłużnika. Aby poręczenie było skuteczne, musi zostać złożone na piśmie. W sytuacji, gdy dłużnik dopuści się zwłoki w spełnieniu świadczenia, poręczyciel jest odpowiedzialny za zobowiązanie jak dłużnik solidarny. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 sierpnia 1969 r. (II CR 429/69) uznał, że: na podstawie art. 881 KC wierzyciel może żądać spełnienia całości lub części świadczenia zarówno od dłużnika głównego oraz wszystkich poręczycieli łącznie, albo też od niektórych lub od każdego z nich z osobna. Ponieważ sytuacja prawna współporęczycieli jest taka sama jak współdłużników solidarnych (art. 366 KC), należy przeto uznać, że w braku odmiennej umowy odpowiedzialność kilku poręczycieli jest taka jak współdłużników solidarnych, a zatem również stosunki pomiędzy poręczycielami są normowane przez przepisy o solidarności.

Poręczyciel, który spełnił świadczenie, staje się wierzycielem dłużnika głównego (wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela –art. 518 §1 pkt 1 KC), i tym samym uzyskuje roszczenie (regres) względem dłużnika głównego o spełnienie świadczenia.

Uwaga: powyższego przepisu nie stosuje się do relacji pomiędzy współporęczycielami: jeśli któryś ze współporęczycieli spełni świadczenie, ma on regres wobec pozostałych współporęczycieli na podstawie unormowań o solidarności.  

Uprawnienia poręczyciela

Mogłoby się wydawać, że sytuacja poręczyciela jest patowa. Jednak na gruncie kodeksu cywilnego poręczyciel ma również swoje uprawnienia:

• zarzut przedawnienia,
• wygaśnięcie wierzytelności,
• zarzut z rękojmi za wady rzeczy,
• zarzut nieważności czynności prawnej,
• zarzut niespełnienia zobowiązania wzajemnego,
• zarzut przyczynienia się wierzyciela do powiększenia szkody.

Należy pamiętać, że śmierć dłużnika nie zwalnia poręczyciela ze spełnienia świadczenia wobec wierzyciela. W miejsce dłużnika wstępują jego spadkobiercy, zmienia się zatem jedynie osoba samego dłużnika. Świadczenie natomiast nadal pozostaje w mocy.

Reasumując, należy podkreślić, że wielość dłużników a także instytucja poręczenia znacząco wzmacnia pozycję wierzyciela, który może dążyć do zaspokojenia roszczenia z majątku osoby bardziej w jego ocenie wypłacalnej. Bardzo często zdarza się, że poręczamy zobowiązania bliskich nam osób lub wspólnie z nimi zaciągamy zobowiązania. Należy jednak zachować zdrowy rozsądek i pamiętać, że wyświadczając rodzinną lub towarzyską przysługę przystępujemy do zobowiązania, stając się za nie współodpowiedzialni, a co za tym idzie, możemy zostać pociągnięci do materialnej odpowiedzialności za zobowiązania bliskiej nam osoby. W przypadku zabezpieczenia poręczenia, wekslem, trzeba pamiętać o dochowaniu najwyższej staranności. Weksel może stać przedmiotem nieuprawnionego użytku, który może mieć katastrofalny skutek. Warto zasięgnąć fachowej porady i zabezpieczyć poręczenie w odpowiedni sposób, tak aby zminimalizować ewentualne nieprzewidziane dodatkowe koszty.

/EG

Masz kłopot? Zapytaj prawnika https://anuluj-dlug.pl/advice/step_1